“An-Ophelia”- New Media Art Διαδραστική, βίντεο/εγκατάσταση / Bensousan Han / 2018

Η Elizabeth Siddal, η γυναίκα πίσω από τον πίνακα Ophelia (1851,1852) του Sir John Everett  Millais γίνεται η αφορμή για διάλογο τριών εικαστικών και τη δημιουργία μίας διαδραστικής βίντεο εγκατάστασης, η οποία αναπτύσσεται σχεδόν σε όλους τους χώρους του Μπενσουσάν Χαν.

Η Elizabeth Siddal πόζαρε για μήνες σε μία μπανιέρα στο εργαστήρι του Millais και ο μύθος λέει ότι αυτό το γεγονός ήταν η αρχή της τραγικής ζωής και του τέλους της.

Το υδάτινο και το αέρινο στοιχείο, τα οποία φέρουν μία σειρά συμβολισμών, αποτελούν κεντρικό σημείο αναφοράς της εγκατάστασης, αλλά και τον κοινό τόπο που συνδέει την ηρωίδα του Άμλετ, Οφηλία, με τη γυναίκα που της χάρισε ίσως την πιο διαδεδομένη και χαρακτηριστική της εικόνα.

Concept/επιμέλεια: Γιώργος Δρόσος, Φανή Μπουντούρογλου
Εικαστικές κατασκευές: Ζέφη Αθανασοπούλου
Περφόρμανς: Ελένη Γιαννούση

Μπενσουσάν Χαν 4, 5 Μαίου 2018

Η Οφηλία, αγαπημένη του Άμλετ στο ομώνυμο έργο του Shakespeare (1600), αφού έχει χάσει τα λογικά της,  πνίγεται στο ποτάμι. Σιγοτραγουδά, κρατώντας άνθη στα χέρια της, ενώ το βαρύ της φόρεμα την τραβάει  προς τον πάτο. «..Σαν να’ ταν πλάσμα του νερού. Όμως αυτό δεν κράτησε πολύ. Τα ρούχα της πότισαν, βάρυναν και την τράβηξαν μακριά απ’ το γλυκό της τραγούδι, βαθιά στη λάσπη και τον θάνατο».[1]

Περίπου διακόσια πενήντα χρόνια αργότερα,  ο Προ-Ραφαηλίτης ζωγράφος Sir John Everett Millais, απαθανατίζει τη στιγμή που η Οφηλία παραδίνεται στα νερά του ποταμού φιλοτεχνώντας τον ομώνυμο πίνακα “Ophelia”  (1851-1852, Tate Gallery, London, England). 

Η δεκαεννιάχρονη Elizabeth Siddal είναι το μοντέλο του ζωγράφου,  και την έχει ανακαλύψει ο φίλος του Millais, Walter Deverell, σε ένα πιλοποιείο. Αργότερα θα παντρευτεί έναν άλλο φίλο του Millais, επίσης ζωγράφο και ποιητή  τον Dante Gabriel Rossetti.

Η Siddal ποζάρει για μήνες στο εργαστήρι του Millais μέσα σε μία μπανιέρα γεμάτη νερό. Για να κρατηθεί το νερό ζεστό έχουν τοποθετηθεί κάτω από τη μπανιέρα λάμπες λαδιού. Κάποια στιγμή οι λάμπες σβήνουν, αλλά ο ζωγράφος, αφοσιωμένος στο έργο του, δεν το αντιλαμβάνεται. Η Siddal παραμένει ακίνητη για ώρες και δεν τον ενημερώνει για την αλλαγή θερμοκρασίας του νερού. Κρυώνει και παθαίνει πνευμονία.  

Ο Millais αναλαμβάνει την  θεραπεία της, υπό την απειλή του πατέρα της, προσλαμβάνοντας έναν γιατρό ο οποίος της  χορηγεί λάβδανο, ένα μίγμα από αλκοόλ και όπιο. Η υγεία της βελτιώνεται προσωρινά, όμως εθίζεται στο λάβδανο, γεγονός που οδηγεί στην αποσταθεροποίηση της υγείας της.

Γίνεται η σύντροφος του Rossetti, ο οποίος απαγορεύει στα άλλα μέλη της αδελφότητας των Προ-Ραφαηλιτών ζωγράφων να την χρησιμοποιούν ως μοντέλο και απαιτεί  να ποζάρει αποκλειστικά γι’ αυτόν. Αποφεύγει το γάμο μαζί της,  καθώς εκείνη κατάγεται από χαμηλότερη κοινωνική τάξη. Η κατάσταση της υγείας της χειροτερεύει όλο και περισσότερο και όταν τελικά θα παντρευτούν χρειάζεται βοήθεια για να περπατήσει ως την εκκλησία. Δύο χρόνια αργότερα αυτοκτονεί από υπερβολική δόση λάβδανου.

Ο Rossetti, σε ένδειξη αγάπης και αφοσίωσης τοποθετεί μέσα στο φέρετρο, κάτω από τα κόκκινα μακριά μαλλιά της, τα  ανέκδοτα ποιήματά του. Όμως, επτά χρόνια αργότερα και κάτω από την προτροπή του φίλου του Charles Augustus Howell, αποφασίζει την μυστική εκταφή της  Siddal. Το γεγονός που καθόρισε αυτή την απόφαση ήταν ένα πουλί το οποίο στάθηκε πάνω στο χέρι του Rossetti τη στιγμή που συζητούσε το θέμα με τον Howell.  

Ο Howell αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση της εκταφής και προσλαμβάνει έναν γιατρό για την αποπαρασίτωση των χειρόγραφων ποιημάτων. Αργότερα, περιγράφει στον Rossetti, ο οποίος δεν ήταν παρόν, πως η μορφή της νεκρής Siddal δεν είχε αλλοιωθεί καθόλου και τα κόκκινα μαλλιά της συνέχισαν να μεγαλώνουν έως ότου κάλυψαν όλο το φέρετρο.

[1] Η Γερτρούδη περιγράφει πως πνίγηκε η Οφηλία στον Κλαύδιο και τον Λαέρτη.

Σελ.122, Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Άμλετ, Κάπα εκδοτική, 2014,  μτφ. Ιζαμπέλα Κωνσταντινίδου,